Savaşın da tesiriyle enflasyondaki artış global bir boyut kazandı. Besinden akaryakıta yükselen fiyatlar nedeniyle merkez bankaları ısınan ekonomilerini soğutmak için faiz artırımına gitti. Brezilya yüzde 2.25 düzeyinde olan faizi yüzde 13’e çekti. Güney Kore, Hindistan, İsviçre üzere ülkeler de misal yolu izledi. Son olarak ABD Merkez Bankası 1994’ten bu yana tek seferde gerçekleştirilen en süratli faiz artışı kararına imza attı.
MERKEZ BANKASI ALTI AYDIR SABİT TUTUYOR ERDOĞAN ‘İNDİRİME DEVAM’ DİYOR
FED Lideri bir sonraki toplantıda yeni artış sinyalini de verdi. Dünya tıpkı istikamette giderken MB enflasyondaki artışa karşın altı aydır faizi sabit tutuyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Faizleri indirmeye devam edeceğiz” kelamları ise kurdaki artışı tetikledi. Enflasyon, kur döngüsünün devam ettiği süreçte ekonomistler ‘Ekonomiyi çıkmaza sokan yaklaşımda ısrarla oluşan fatura her geçen gün kabarıyor’ ihtarında bulundu.
TERSİNE EKONOMİ
Dünya emita artışları ve enflasyonla çaba ederken, Merkez Bankaları birbiri arkasına sert ataklar yapmaya başladı. En son FED 28 yılın en yüksek faiz artışını gerçekleştirdi. ECB’de ısınan ekonomidye rağmen faiz aartışı yolunu seçti. Son 6 aydır faizi sabit tutan TCMB ise ihtarlara karşın Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan gelecek talimatı bekliyor. Erdoğan ise geçtiğimiz gün ‘faizleri indirmeye devam edeceğiz’ bildirisi vermişti.
Ekonomi idaresinin aldığı kararlar TL’yi rekor düzeylere taşırken, enflasyonu da patlattı. Tüm dünyada artan emtia, besin ve güç fiyatlarına rağmen Merkez Bankaları bir bir durum alırken, Türkiye faiz konusunda tıpkı politikayı sürdürüyor. Bilhassa Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın faiz hassasiyetini her konuşmasında lisana getirmesi de piyasaları olumsuz etkiliyor. En son yaptığı konuşmada ‘faizleri indirmeye devam edeceğiz’ bildirisi da soru işaretlerini beraberinde getirirken, ekonomik tertip için atılan adımların her sonucunun faize ulaşması da sert tenkitlere neden oluyor. Ekonomistlere nazaran, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın son 6 ayda faizleri sabit tutmasının faturası da gün geçtikçe ağırlaşıyor. Bu süreçte gelişen ve gelişmekte olan birçok ülke dünyada artan maliyetlere karşı birinci olarak faiz silahını kullanırken, Türkiye tam karşıtı bir siyaset uyguluyor. Son periyotta gerçekleşen Rusya-Ukrayna savaşıyla birlikte dünya ülkeleri enflasyonla boğuşurken, Merkez Bankaları ekonomileri soğutmak için faiz artışları gerçekleştiriyor. En son da ABD Merkez Bankası (FED) 0,75 puanlık artışa gitti. Son iki haftalık süreçte Brezilya, ABD, Kanada, Hindistan, Avustralya İsviçre ve Macaristan faiz silahını çekmiş oldu. Bunun üzerine Avrupa Merkez Bankası da faiz artışı sinyalini verdi. 2020 Mayıs periyodundan bu yana, İngiltere Merkez Bankası yüzde 0,10 olan faizi bu yılın tıpkı devrinde yüzde 1,25’e kadar çıkardı. Savaşın içinde olan Rusya ise tekrar birebir periyotta faizi yüzde 4,50’den 9,50’ye yükseltti. Brezilya da bu süreçte yüzde 2,25 olan faizi, 13,25’e çıkarttı. Güney Kore 0,50 olan oranı 2 yılda 1,75’e kadar artırırken, Güney Afrika da 3,50’den 4,75’e yükseltti.Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ise tıpkı periyotta 8,25 puan düzeyinde olan faizi, 2021 Mart ayında yüzde 19’a kadar yükseltti. 6 aylık sabit görünüm sonrasında Merkez her ay faiz indirimine başladı. Böylelikle yüzde 19 ile başlayan süreç, son 6 ayda yüzde 14 düzeyinde gerçekleşti.
BAZI ÜLKELERİN MERKEZ BANKALARININ FAİZ ORANLARI
FED’DEN 28 YILIN EN SERT ARTIŞI
Amerikan Merkez Bankası (Fed) son yılların en yüksek faiz artışına giderek faizi 75 baz puan yükseltti. 1994 yılından beri birinci sefer bu kadar yüksek bir faiz artışı gerçekleştiren Fed, yükselen enflasyon ile gayret etmek için para siyasetinde sıkılaşmaya gitti. Piyasa da Fed Açık Piyasa Komitesi’nin (FOMC) 75 baz puan faiz artışına gitmesini bekliyordu. Böylelikle Fed, son üç toplantıda toplamda 150 baz puanlık faiz artışa giderek federal fonlama faiz aralığını yüzde 1,50-1,75 aralığına yükseltti. Fed faiz artırımı kararını 1’e karşı 10 oyla aldı. Fed, ABD iktisadı için 2022 Yılı büyüme beklentisini yüzde 2,8’den yüzde 1,7’ye düşürdü. Fed ayrıyeten, bundan sonrası için daha süratli faiz artışlarına gideceğinin sinyalini verdi. Fed yıl sonuna kadar 175 baz daha faiz artırabileceği ve yıl sonunda faizi yüzde 3,4’e yükseltebileceği iletisini verdi.
TEMMUZ BİLDİRİSİ ŞİMDİDEN VERİLDİ
Fed Lideri Jerome Powell, toplantı sonrası yaptığı açıklamada, yüksek enflasyona karşı bankanın temmuz toplantısında 50 yahut 75 baz puanlık faiz artırımına gidebileceğini tabir ederken, faiz oranında 75 baz puanlık artışın alışılmadık derecede büyük olduğunu ve bu boyuttaki hareketlerin yaygın olmasını beklemediğini belirtti. Enflasyonu düşürmenin öncelikleri olduğunu ve bunu yapmak için süratle hareket ettiklerini kaydeden Powell’ın açıklamaları sonrası hisse piyasaları geleceğe yönelik azalan belirsizliklerle yükseliş eğilimine girdi.
‘AKLINIZI BAŞINIZA TOPLAYIN, ÖNLEM ALIN’
Demokrasi ve Atılım Partisi (DEVA) Genel Lideri Ali Babacan “Bugün büyük bir dertle karşınızdayım. Bugün, ülke olarak bir uçurumun eşiğine geldiğimizi söylemek ve hükûmeti derhal vazifeye çağırmak üzere karşınızdayım” dedi. FED toplantısına da değinen Babacan “FED kararından sonra riskler daha da arttı. İktidarı tekrar uyarıyorum, aklınızı başınıza toplayın. Derhal önlem alın. CDS bugün 872” diye konuştu. Evvelki gün konuşma yapan Babacan şunları söylemişti: “Kaygılıyım; zira ülkemizin temerrüt riski, yani iflas riski, bugüne dek görmediğimiz bir düzeye ulaşmış durumda. Ekonomik ve finansal bir beka problemiyle karşı karşıyayız. Türkiye’nin kredi notu tarihin en makus düzeyine indi. Türkiye’nin temerrüt, yani iflas riskini gösteren 5 yıllık CDS tam 836 baz puana çıktı. Bu gösterge uçağın radarı üzere. Pilota ‘Uçağın tarafını değiştirmezsen dağa çakılacaksın’ diyor.”
REZERVLER ERİMEYE DEVAM EDİYOR
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) net rezervleri 8.2 milyar dolara gerileyerek Ocak ayından bu yana en düşük düzeye geriledi. TCMB datalarına nazaran 10 Haziran haftasında net rezervler 8.2 milyar dolar oldu. Geçen hafta net rezervler 10.5 milyar dolar olarak kaydedilmişti. TCMB net rezervlerinde mevcut düzey 14 Ocak haftasından bu yana görülen en düşük düzey oldu. Brüt rezervler ise 10 Haziran haftasında 102.5 milyar dolara geriledi. Swap hariç net rezerv birebir haftada eksi 54 milyar dolara geldi. Bir evvelki hafta bu data eksi 52.8 milyar dolar olmuştu. TCMB dataları yurt içi yerleşiklerin döviz mevduatlarının arttığını gösterdi. Döviz mevduatları 1.6 milyar dolar artışla 213.3 milyar dolara yükseldi. Pariteden arındırıldığında ise döviz mevduatlarının 849 milyon dolar azaldığı görüldü. Yabancıların menkul değer istatistiklerine bakıldığında ise net satış izlendi. Yabancılar 10 Haziran haftasında 316 milyon dolarlık net satış gerçekleştirdi. Tahvil tarafında birebir haftada net satış ise 84 milyon dolar oldu.
‘ÖNÜMÜZDEKİ SÜREÇTE ARTIŞLAR DEVAM EDECEK’
Türk Endüstrici ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Lideri Orhan Turan, evvelki gün açıklamalarda bulunarak, aslında gelinen durumu özetledi. Turhan “2008 küresel finans krizinin akabinde gördüğümüz ve Covid’de büyük kapanma ile devam eden süreçte dünya iktisadı muazzam bir likidite enjeksiyonuna yani nakdî genişlemeye ve düşük faiz ortamına maruz kaldı. Bugün geldiğimiz noktada ise yüksek global enflasyon ve bilhassa küresel para siyasetinde kıymetli bir paradigma değişimi olduğunu görüyoruz. Daha net tabir etmem gerekirse; geride bıraktığımız 14 yıllık vadedeki genişlemeci küresel para siyaseti devri kapanıyor. Önümüzdeki periyotta Fed ve Avrupa Merkez Bankası başta olmak üzere faiz artışları ve bilanço küçültme devam edecek” dedi.
BOE’DE 3’E KARŞI 6 OYLA FAİZ ARTIŞI KARARI ALDI
İngiltere Merkez Bankası Para Siyaseti Komitesi, dün yaptığı toplantıda siyaset faizinin beşinci defa artırdı ve son 13 yılın en yüksek düzeyine çıkardı. Siyaset faizini 25 baz puan artırarak yüzde 1,25’e çıkaran BoE PPK, kararı 3’e karşı 6 oyla aldı. Üyelerden Haskel, Saunders ve Mann faizin 50 baz puan artırılması istikametinde oy kullandılar. BoE, faiz kararı ile birlikte yaptığı açıklamada, faiz artırımının güçlü fiyat baskıları, iş gücü piyasasındaki sıkılık ve baskıların daha ısrarcı hale gelmesi riski nedeniyle faiz artırdıklarını belirtirken, gerekli olması halinde enflasyonu denetim altına almak için “güçlü şekilde” hareket etmeye hazır olduğu iletisini verdi. Açıklamada, “Özellikle enflasyon baskılarının daha ısrarcı olduğuna dair işaretler almamız durumunda güçlü biçimde harekete geçeceğiz. Faiz artırımlarının büyüklüğü, suratı ve zamanlaması PPK’nın iktisada ve enflasyon baskılarına ait görüyünü yansıtacak” denildi. Gelecek birkaç ay enflasyonun yüzde 9 düzeyinin üzerinde kalacağını kestirim eden BoE, Ekim ayında enflasyonun yüzde 11’in hafif biçimde üzerine çıkmasının beklendiğini de vurguladı. BoE, İngiltere iktisadının ikinci çeyrekte yüzde 0,3 daralacağını da varsayım etti.
‘POLİTİKALAR GELİŞMELERLE UYUMLU OLMALI’
TÜSİAD Yüksek İstişare Kurulu Lideri Tuncay Özilhan geçtiğimiz gün “Enflasyonun bütün ekonomik sıkıntıların başı olması nedeniyle pek çok merkez bankası, enflasyon artışının önüne geçmek için sıkılaşma siyasetleri uyguluyor. ABD’nin faiz oranlarını artırması tüm öteki ülkeleri etkiliyor. Doların bedel kazanması Türk lirasının bedel kazanması manasına geliyor. Dünyadaki fonların daha yüksek getiri sunan ülkelere kayması, Türkiye’nin finansman gereksinimini zorlaştırıyor. İçeride uyguladığımız iktisadi siyasetlerle bir arada risk primi yükseliyor. Sıkı para siyasetleri ile gelişmiş ülkelerin yavaşlaması cari açık, enflasyon meselelerimizi ağırlaştıracak. İktisat siyasetleri da bu gelişmelere uyumlu olmalı. Türk lirasındaki bedel kaybının ve enflasyonun ulaştığı düzeylerde, faiz oranlarıyla enflasyon ortasındaki makasın geldiği bu noktada istikrarlı bir iktisada nasıl geçileceği sorusu da karşılık bekliyor” değerlendirmesini yaptı.
‘TERS BİR SİYASET İZLİYORUZ’
Küresel iktisatta bol para periyodunun azaldığı ve finansman şartlarının geçmişe kıyasla daha sıkıntı olacağı bir periyoda girildiğine dikkat çeken Orhan Turan, Türkiye’nin ise bu devirde, akranlarının tersine, farklı bir siyaset tercihi ortaya koyduğuna işaret etti. TÜSİAD Lideri, şöyle devam etti: “Bugün, dünyada akran ülkelere baktığımızda hem en yüksek enflasyona hem de son derece yüksek risk primine sahip ülke pozisyonundayız. Unutmayalım ki, yakın geçmişte yaşadığımız ekonomik zorluk periyotları, küresel rüzgarların ardımızdan estiği devirlerdi ve bu zorluklarla bir formda gayret edebildik. Halbuki şu an küresel iktisadın geçmekte olduğu döngüde rüzgar önümüzden esmekte ve işimizi çok daha fazla zorlaştırmakta. Artık küresel görünüm de lehimize değil.”
